Não của bạn đang ‘ăn’ gì mỗi ngày?

Phat Nguyen

Jun 22, 2025 — 11 min read

Hi mọi người, lại là Patrick đây. Mấy tháng vừa rồi mình không ra mới bài, nay mình lại trở lại đây :v

Dạo này ở công ty của mình cũng ổn, hơn năm rưỡi ở công ty rồi, cũng dần bắt được nhịp với hiểu hơn về team cũng như industry, bắt đầu mình cũng có sự chủ động để đề xuất với triển khai nhiều feature trọng điểm ở công ty hơn. Mấy tháng nay mình cũng dành thời gian đọc sách để ngồi chú tâm đọc sách để reflect lại kiến thức với cả plan cho thời gian sắp tới, hi vọng sẽ có nhiều thứ hay ho để chia sẻ mn.

Hôm nay sẽ là một bài viết mình viết thuộc series "An Tư", một series mình nghiên cứu và chia sẻ về cách suy nghĩ thông suốt và an lạc thông qua góc nhìn tôn giáo và triết học cổ điển.
Nếu bạn hứng thú, bạn có thể đọc một số bài khác trong series này:

Sai

Đã từ lâu, mình biết đã có điều gì đó sai trong mình. Mình không biết cụ thể nó là gì, nhưng mình biết nó đã sai từ những thứ cơ bản nhất. Từ cách mình suy nghĩ, ăn uống, đi đứng, và ăn nói như thế nào, và nó cứ diễn ra hàng ngày, hàng tháng như vậy.

Mình bắt đầu suy nghĩ nhiều hơn về chuyện phát triển bản thân. Thực ra thì suy nghĩ này đã có từ lâu rồi, nhưng dạo gần đây mình bắt đầu suy nghĩ nhiều hơn về nó.

Mình biết não mình đã hình thành lối mòn trong suy nghĩ và thói quen. Cách mình suy nghĩ, ra quyết định trong công việc và đời sống hằng ngày trở nên rất... auto-pilot. Như kiểu não mình tự động xây "đường cao tốc" để xử lý mọi thứ thật nhanh, thật tiện, mà không cần suy xét lại.

Mình biết là chả có đường cao tốc tối ưu nào ở đây cả. Cứ đi được vài trạm là xe xịt lốp, trời mưa giông, và mình không đủ tỉnh táo để giải quyết vấn đề.

Trong một podcast, Robert Greene từng nói một câu sau:

"Nếu một ngày nào đó, ai đó in hết suy nghĩ của bạn ra giấy trong một tuần, bạn nghĩ bạn sẽ thấy gì?"

"Bạn sẽ sốc vì nó nhạt nhẽo, tầm thường và vô nghĩa như thế nào."

Nghe buồn cười, nhưng thật. Vì phần lớn thời gian, chúng ta sống trong đầu mình với những dòng suy nghĩ lặp đi lặp lại, chán òm và đôi khi ngu ngốc.

Nếu không được quan sát và nuôi nấng một cách có ý thức, những dòng suy nghĩ ấy rất dễ trượt ra khỏi thực tại. Khi suy nghĩ trượt ra khỏi thực tại cũng lúc bạn biết là thảm hoạ sắp kéo tới bạn.

Trong bài Bạn bất lực là do bạn tự chọn lấy mình từng chia sẻ rằng: con người có xu hướng tạo ra những thói quen trong suy nghĩ – như việc tin rằng tình trạng hiện tại của mình là vô phương cứu chữa. Hay khi cãi nhau với đồng nghiệp, ta thấy đau, rồi tự nghĩ là cả thế giới chống lại mình (thực ra thì không đâu, vì ai rảnh :v).

Và khi mình vận hành não mình trên cơ sở là thế giới chống lại mình, là tình hình không cứu vãn được, nó bắt đầu ăn vào suy nghĩ và hành động, khiến mọi thứ càng ngày càng trở nên tệ hơn.

Do đó, theo mình, mục tiêu tối thượng của giáo dục, và phát triển bản thân không có gì cao cả hơn ngoài việc sắp xếp cho những dòng suy nghĩ bên trong đầu mình cân bằng với thực tại ngoài kia.

Xây dựng niềm tin vào việc cải thiện thói quen suy nghĩ

Đầu tiên cần phải nhìn nhận là chúng ta dành một lượng thời gian khủng khiếp trong ngày để suy nghĩ. Trung bình một người có khoảng 12000 - 60000 dòng suy nghĩ trong một ngày.

Nếu suy nghĩ chiếm nhiều thời gian như thế, liệu bạn đã từng đầu tư để cải thiện nó chưa? Mình thì chưa, ít nhất là trước khi mình tự thuyết phục bản thân rằng: "Ờ, chắc phải làm gì với mớ này thôi."

Mình nhận ra một điều sau nhiều lần ngồi tự vấn: Mục tiêu của bạn ngày mai phụ thuộc vào hành động của bạn hôm nay. Và hành động hôm nay lại được quyết định bởi... suy nghĩ bạn đang có vào đúng giây phút này.

Không cần mình phải nói vì điều này, vì đã có không ít nhà triết học dành cả đời để chứng minh rằng suy nghĩ là thứ định hình mọi hành động của con người.

Ở triết học phương tây, triết gia Epictetus có chia sẻ:

Lý luận là thứ duy nhất có thể ..lý luận và phân tích chính bản thân nó.

Về cái đẹp, mình biết một bức tranh đẹp khi mình có phân tích và nhận định về bức tranh đó, bản thân bức tranh không thể phân tích chính bản thân nó là nó có đẹp hay ý nghĩa hay không.

Về ngôn ngữ, mình dùng ngôn ngữ để trao đổi với người khác, nhưng bản thân ngôn ngữ không thể cho bạn biết bạn có đang truyền tải những điều tốt đẹp hay không, chỉ lý luận mới có thể cho bạn biết.

Nếu tạo hóa đã ban cho bạn một công cụ suy nghĩ pro vãi chưởng như vậy, thì chẳng có lý do gì bạn không đầu tư để rèn luyện nó cả.

Trong Kinh Pháp Cú – một bản kinh căn bản của đạo Phật – hai bài kệ đầu tiên được viết như sau:

1
Fore-run by mind are mental states,
Ruled by mind, made of mind.
If you speak or act
With corrupt mind,
Suffering follows you,
As the wheel the foot of the ox.

2.
Fore-run by mind are mental states,
Ruled by mind, made of mind.
If you speak or act
With clear mind,
Happiness follows you,
Like a shadow that does not depart.

Mình đọc xong hai bài kệ này mới thấy: gốc rễ của hành động, cảm xúc, và kết quả – đều bắt đầu từ suy nghĩ. Muốn thay đổi hành vi, thì không cách nào khác ngoài thay đổi nền tảng của nó: việc suy nghĩ.

Đọc, đọc, đọc

Đó cũng là lý do vì sao dạo gần đây mình bắt đầu đọc nhiều hơn về triết học và tôn giá – đọc không chỉ để học thêm, mà để ngồi lại với chính suy nghĩ của mình.

Và mình nhận ra: con người vốn có xu hướng suy nghĩ hỗn độn. Nếu không neo suy nghĩ vào điều gì đúng đắn, thì tâm trí dễ bị cuốn trôi theo cảm xúc và phản xạ.

Nhìn qua tôn giáo đang "triển khai" việc neo suy nghĩ này, thì mình rất nể phục về sự kỉ luật trong cách các tôn giáo thực hành suy nghĩ.

Ví dụ cho các bạn trong kinh thánh Thiên Chúa Giáo có dòng như sau:

And the Lord answered me: “Write the vision; make it plain on tablets, so he may run who reads it. - Kinh Habakkuk 2:2

Đại khái là, nếu bạn có một tầm nhìn đúng đắn, viết nó lên giấy, để tiện đọc nó mỗi ngày, ngày mai, ngày kia, và một năm sau, điều này giúp não của bạn luôn neo vào một sự thật đúng đắn và không bị chệch hướng.

Nhìn qua các tôn giáo lớn, mình thật sự nể phục cách họ “neo” suy nghĩ con người vào sự thật đúng đắn một cách có kỷ luật:

Thiên Chúa Giáo: Người theo đạo thường đọc Kinh Thánh mỗi sáng – những đoạn kinh ngắn đi kèm suy ngẫm – giúp họ bắt đầu ngày mới với những giá trị cốt lõi như yêu thương, biết ơn, và khiêm nhường.
Phật Giáo: Việc tụng kinh, như Kinh Pháp Cú mình có chia sẻ ở trên, thiền quán mỗi ngày là cách để lặp lại và nuôi dưỡng các tư tưởng đúng đắn như từ bi, buông bỏ và tỉnh thức.
Hồi Giáo: Cầu nguyện 5 lần mỗi ngày giúp tín đồ quay về với sự tĩnh lặng, giữ vững niềm tin và rèn luyện sự khiêm nhường, kiên nhẫn trước cuộc sống.

Dù hình thức khác nhau, các tôn giáo đều hiểu một điều: suy nghĩ con người cần được luyện tập, mỗi ngày, như một thói quen. Và đây là điều mình thấy rất đáng học hỏi trong hành trình phát triển bản thân.

Kỉ luật trong cách sinh hoạt và tiêu thụ

Ngoài việc đọc, phần lớn suy nghĩ của bạn được nuôi dưỡng bởi bằng cách bạn bạn sinh hoạt và tiêu thụ thứ gì vào người.

Như Kinh Pháp Cú mình có chia sẻ ở trên, Phật dạy rằng mọi hành động và lời nói đều bắt nguồn từ tâm. "Nếu tâm bị vẩn đục, hành động sẽ gây khổ đau; nếu tâm trong sáng, hành động sẽ đem lại hạnh phúc."

Trong thực hành, đạo Phật có một hệ thống rất cụ thể để “nuôi dưỡng tâm” mỗi ngày, trong đó có khái niệm 4 loại “thức ăn” (nutriments) nuôi dưỡng tâm thức con người:

Thức ăn vật chất (Edible Food): Đây là loại dễ thấy nhất – đồ ăn bạn nạp vào cơ thể mỗi ngày. Ví dụ, nếu mình uống trà sữa ba lần một tuần và thức khuya ăn mì gói, thì chuyện uể oải, não mụ mị, khó suy nghĩ rõ ràng là điều dễ hiểu. Nên, việc đơn giản nhất là bắt đầu “dọn lại thực đơn” – ăn nhẹ hơn, lành mạnh hơn, và xem đồ ăn như một công cụ để giữ đầu óc sáng suốt chứ không chỉ để chiều theo cảm xúc.
Cảm thọ giác quan (Sensory Impressions): Những gì bạn xem, nghe, đọc mỗi ngày là “đồ ăn” cho tâm trí. Nếu mỗi sáng ngủ dậy bạn lướt TikTok 40 phút, coi drama, hay dính vào những cuộc tranh luận tiêu cực trên mạng, thì tâm bạn cũng sẽ rối như cọng bún thiu. Thay vào đó, thử nghe một podcast hay, đọc một đoạn sách bạn yêu thích, hoặc đơn giản là mở cửa sổ ra nhìn trời đất một chút – đó cũng là cách “ăn sạch” cho tâm trí.
Tác ý hay ý chí (Volition): Đây là động cơ sâu xa phía sau hành động của bạn. Bạn làm việc hôm nay vì bạn muốn học hỏi thêm, hay chỉ để “thoát khỏi thứ 2”? Bạn nhắn tin cho người yêu vì thương họ, hay chỉ vì sợ bị bỏ rơi? Nếu không quan sát được những “ý định ngầm” này, thì rất dễ mình bị kéo đi mà không biết tại sao lại mệt. Nên mỗi ngày, dành chút thời gian hỏi bản thân: “Hôm nay mình thật sự đang muốn gì?”
Tâm thức tập thể (Consciousness): Bạn đang sống giữa ai, nói chuyện với ai, nghe điều gì từ họ mỗi ngày – tất cả những điều này đều nuôi dưỡng (hoặc phá hoại) tâm trí bạn. Nếu nhóm bạn toàn than vãn, ganh tỵ, hay lúc nào cũng cảm thấy “bị hại”, thì sớm muộn bạn cũng sẽ nghĩ giống vậy. Ngược lại, một cuộc trò chuyện sâu sắc, một nhóm bạn tích cực, hay một cộng đồng học hỏi, sẽ kéo bạn lên rất nhiều.

Như vậy có thể thấy, việc thay đổi suy nghĩ không bắt đầu bằng một “nỗ lực siêu to khổng lồ” nào cả, mà bắt đầu rất nhỏ.

Thay đổi suy nghĩ không phải bắt đầu từ một cú chuyển mình ngoạn mục gì hết. Nó bắt đầu từ chuyện ăn gì, đọc gì, nghĩ gì, và chơi với ai. Đó là những thứ bạn có thể điều chỉnh, mỗi ngày, từ hôm nay.

Nên nếu bạn đang mệt mỏi, suy nghĩ luẩn quẩn, hay thấy đầu óc như ổ bánh mì mốc – thì có thể bạn đang “ăn” sai thứ rồi đấy. Bớt đường lại, bớt drama lại, bớt sống theo phản xạ lại.

Thay vào đó, hãy thử một ly nước ấm, một đoạn kinh nhẹ nhàng, một cuộc trò chuyện ý nghĩa, hoặc một buổi tối không màn hình.

Tư duy là thứ bạn có thể nuôi dưỡng mỗi ngày – cứ chăm nó tử tế như bạn đang trồng một cái cây.

Rồi bạn sẽ thấy: suy nghĩ cũng có thể đẹp, khoẻ mạnh, và tử tế hơn rất nhiều.