Thấu cảm là bước đầu của giải quyết vấn đề

Tuần trước, mình có dịp cà phê với Thái Max – Product Owner của Zalo Pay. Đây là lần thứ hai bọn mình gặp nhau, lần đầu tiên là ở UXVN. Qua hai buổi trò chuyện, bọn mình trao đổi khá nhiều về hành trình xây dựng và quản lý sản phẩm, từ những chủ đề “trên trời dưới đất” đến các câu chuyện thực tế trong công việc.

Trong những lần trò chuyện này, mình nhận ra một điều: Phần lớn thời gian làm việc của chúng ta xoay quanh con người – từ việc hợp tác đến quản lý kỳ vọng lẫn nhau. Thành công trong sự nghiệp Product phần lớn phụ thuộc vào khả năng làm việc hiệu quả với người khác.

​Mình nhận ra được việc hiểu sâu về "tâm can" và động lực của mọi người đóng góp rất nhiều đến việc cải thiện tính hiệu quả trong làm việc giữa người người, mình tạm gọi đây là kĩ năng "Thấu cảm".

Thấu cảm là một kĩ năng hữu ích, đa dụng, dùng được ở nhiều nơi, nên sẽ không phí thời gian nếu bỏ thời gian ra để luyện. Dù bạn là kĩ sư, quản lý, hay CEO, nếu bạn làm việc với người khác, hoặc bạn phải tiếp khách hàng, hay nếu bạn phải deal với đối tác, bạn cần kĩ năng thấu cảm:

• Trong bài Kĩ năng "Cầm kì thi hoạ" khi vận hành team Product, mình có chia sẻ là việc có góc nhìn và sự thấu cảm về mặt kĩ thuật và nghiệp vụ của các bên liên quan trong team Phát triển Sản phẩm là một yếu tố chủ chốt để vận hành team và hợp tác với mọi người một cách hiệu quả.
• Ở bài What CEOs want you to know?, mình chia sẻ về góc nhìn của các CEO về những thứ mà họ quan tâm khi quản lí và vận hành một công ty, để mình có thể thấu cảm và hợp tác với họ, cũng như nhìn nhận lại được những sức ảnh hưởng của mình và team đối với các chỉ số kinh doanh

Ở bài này, mình sẽ tập trung khai thác về thấu cảm ở một góc nhìn về mặt "động lực" trong mối quan hệ cộng tác giữa người với người, và những phương án bóc tách - hợp tác cụ thể – để mọi người có thể hiểu, và hopefully có thể ứng dụng được nó trong cuộc sống.

Thấu cảm là gì?

Hiểu đơn giản, thấu cảm là khả năng đặt mình vào vị trí của người khác để hiểu được cảm xúc, suy nghĩ, và động lực của họ.

Nhưng nếu chỉ dừng lại ở “đồng cảm”, ta đang đơn giản hóa một kỹ năng phức tạp. Vì để hiểu một người, thì đâu có dễ?

Hồi còn là kỹ sư phần mềm, mình thường cảm thấy khó chịu khi phải làm việc với các quản lý dự án (PM). Họ liên tục đặt deadline cứng nhắc, thúc đẩy tiến độ mà không quan tâm đến việc tối ưu hệ thống hay kiến trúc sản phẩm – những điều mà kỹ sư như mình rất coi trọng.

Mãi đến khi trở thành một PM, mình mới hiểu rằng sự căng thẳng đó không đến từ sự thiếu quan tâm, mà từ áp lực phải đảm bảo dự án hoàn thành đúng hạn, đúng ngân sách. PM không chỉ phải đối mặt với kỳ vọng của sếp lớn, mà còn phải quản lý nhiều dự án cùng lúc, khiến họ không có đủ thời gian để sâu sát với từng kỹ sư.

Lúc này, mình nhận ra rằng thấu cảm không chỉ đơn thuần là hiểu cảm xúc, mà còn là nắm bắt các động lực cá nhân và yếu tố ngoại cảnh ảnh hưởng đến hành động của người đó.

• Lúc đó khi còn là engineer, mình chưa bao giờ bị sếp lớn chửi, chưa bao giờ bị đặt nặng về giá trị hợp đồng vài triệu yên mà công ty mình ký với đối tác như áp lực mà 1 PM phải chịu
• PM của mình cũng bận, không có quá nhiều thời gian vì phải deliver nhiều project cùng lúc, cũng không có thời gian để involve quá nhiều vào tầng hệ thống và dành thời gian catch up trao đổi với từng bạn engineer
• Engineer có nhu cầu được học về công nghệ mới, và phát triển bản thân về mặt nghiệp vụ kĩ thuật, để tăng giá trị của mình trong thị trường lao động, và tránh bị sa thải. Và quan trọng nhất là cảm thấy mình đưa ra được một sản phẩm có ích.
• Lúc này, thấu cảm không chỉ đơn thuần là hiểu "cảm xúc", mà còn hiểu được động lực và yếu tố ngoại cảnh tác động lên cá nhân.

Khi mình nắm bắt được các yếu tố này, cách tiếp cận mình khi làm PM cũng khác đi: